fbpx
HOME
Wojciech Kass

Drzewo kultury

Szanowni goście, wolni obywatele,

przez ćwierć wieku udało mi się w tym miejscu wypracować definicję roboty w kulturze, inaczej: tkania kulturowej tkaniny życia. Podkreślam – wypracować, a nie wymyślić, jako że wymyślanie jest atrybutem teoretyków, a praca – praktyków. Zatem oprócz słowa moim tutaj żywiołem jest ortopraxis. Życia jednak nie da się do niczego porównać, a szaty, czy też siatki wszelkich teorii będą wobec niego zawsze przykrótkie.

Co sprzyja swobodnemu rozwojowi kultury, więcej – co jest warunkiem, żeby drzewo kultury rosło i rozwijało się ufnie oraz cierpliwie, otwarcie i spokojnie? To jest zasada, czy też reguła trzech „a”. Proszę jednak nie mylić jej z Akademią Anonimowych Alkoholików. Chodzi bowiem o autorskość, autonomię, autorytet. I o to, aby odległości między tymi słowami były równe jak w równoramiennym trójkącie. Próby destabilizacji harmonii związku autorskości, autonomii i autorytetu zawsze kończą się źle dla kultury, ona zaś zaczyna sterować ku własnej karykaturze i w rezultacie tracić twarz, to znaczy przeistaczać się w gębę antykultury, przeinaczać w trupa.

Erwin Kruk nieżyjący pisarz i poeta mazurski powiedział do mnie: „Ty jesteś niedzielak”, a więc ktoś taki, kto urodził się w niedzielę (nie mylić z czepkiem). Według wierzeń Mazurów niedzielacy wyposażeni byli w zdolność rozmowy z duchami umarłych. To prawda, urodziłem się w niedzielę i niejako już na poziomie instynktu przekonany byłem, że dialog z umarłymi i dialog z żywymi nadaje naszemu życiu właściwy balans. Włączanie się w rozmowę z tymi, którzy byli i z tymi, którzy są jest optymalnym wariantem tego, jak należy kształtować przyszłość, czym ją posilać. Umarli są niekiedy upierdliwi w domaganiu się głosu dla siebie, mimo to mówili do mnie: szanuj drugiego człowieka, choćby nie wiadomo, jaki był inny, gdyż jest zjawiskiem metafizycznym i pamiętaj – nic nie zwalnia ciebie z uprzejmości wobec drugiego.

Jeśli umarli dokuczają upierdliwością, to żywi – oporem. Opór materii żywych – to także upierdliwość. W każdym razie jednym z najważniejszych wynalazków kultury wcale nie jest koło ani druk, ale język, a zaraz za nim rozmowa. Ją to podlewałem, kultywowałem, podkuwałem aż stała się w moim życiu czymś fundamentalnym. Dlatego z tego miejsca pragnę podziękować samorządowcom różnego szczebla, urzędnikom, posłom i tutejszym ludziom „godziny codziennej i szarej”, którzy chcieli mnie wysłuchiwać, ale i sobie, gdyż rozumiałem i wybaczałem, kiedy stawiali opór i nie wykazywali zainteresowania. Puszczałem ich wolno, bowiem nie do twarzy jest człowiekowi ze smyczą, a siebie napominałem – widocznie nie ta chwila, zły moment.

Fot. Marek Truszkowski

Podkreślam z całą mocą; dziękuję za umożliwianie mi rozwoju i umacnianie reguły trzech „a”, która posiada strukturę nader koronkową i utkana jest z delikatnych i niewidocznych promionków, niezbędnych jednak do tego, aby człowiek w pełni oddychał.

Tak, doznałem wizji, co do kształtu Prania, jak i jego miejsca w polskiej kulturze literacko-muzycznej, gdyż do tej kultury niejako boczną furtką wprowadził tę przycupniętą w puszczy leśniczówkę Gałczyński. Wizja, to wstrząs umysłu, który niekiedy przybiera kształt zewnętrzny. Coś między darem i u-darem. Zobaczyłem więc to miejsce promiennym. Proszę się nie martwić, nie będę wyliczał form życia w Praniu, które owa promienność powołała. Dość, że powiem, że tą aktualną jest nowa ekspozycja muzeum w Praniu, odsuwająca po 43 latach do lamusa tę, która powstała u zarania placówki pod auspicjami województwa suwalskiego, jego muzealników, działaczy i urzędników, jak również córki poety Kiry Gałczyńskiej. I nie jest ona najostatniejszą z tych form, co najwyżej przed, przedostatnią. Wizja jest szczególną postacią snu, który wchodzi w realny związek z tym, co rzeczywiste i zewnętrzne.

Przy czym dobrze pamiętam słowa pewnego przedwojennego producenta filmowego skierowane do twórców i artystów filmu, a które przytoczył mi zmarły w 2007 roku Jurek Markuszewski: „Oby za moje pieniądze nic wam się przypadkiem nie śniło”. Przekonany o tym, że snów jest więcej niż pieniędzy, pod tym właśnie kątem układałem współpracę ze swoimi mocodawcami. Nie ma pieniędzy – rozumiem. Rozumiem i dlatego poczekam. Bo jak powiedziałem na początku; drzewo kultury rośnie cierpliwie i spokojnie, ufnie i otwarcie w rozmowie z ziemią i niebem, deszczem i wiatrem, burzą i sokami ziemi.

I jeszcze jednego nauczył mnie Jerzy Markuszewski, a mianowicie tego, co lubi, a czego nie lubi scena. Z pewnością nie znosi gadulstwa – to raz, a po drugie marny jest aktor, który naraża widzów na męki wyższego i niższego rzędu. Dlatego swoje wystąpienie odnośnie ekspozycji już kończę. Kończę słowami Wieniedikta Jerofiejewa: „Patrzcie i szanujcie. Patrzcie i nie spluwajcie”.

Pranie, 1 czerwca 2023

WOJCIECH KASS

*Mowa wygłoszona 10 czerwca 2023 roku na scenie w Praniu podczas uroczystego otwarcia nowej stałej ekspozycji w Muzeum K.I. Gałczyńskiego.

Warto również przeczytać...
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego
Cenimy państwa prywatność
Ustawienia ciastek
Do poprawnego działania naszej strony niezbędne są niektóre pliki cookies. Zachęcamy również do wyrażenia zgody na użycie plików cookie narzędzi analitycznych. Więcej informacji znajdą państwo w polityce prywatności.
Dostosuj Tylko wymagane Akceptuj wszystko
Ustawienia ciastek
Dostosuj zgody
„Niezbędne” pliki cookie są wymagane dla działania strony. Zgoda na pozostałe kategorie, pomoże nam ulepszać działanie serwisu. Firmy trzecie, np.: Google, również zapisują pliki cookie. Więcej informacji: użycie danych oraz prywatność. Pliki cookie Google dla zalogowanych użytkowników.
Niezbędne pliki cookies są konieczne do prawidłowego działania witryny.
Przechowują dane narzędzi analitycznych, np.: Google Analytics.
Przechowują dane związane z działaniem reklam.
Umożliwia wysyłanie do Google danych użytkownika związanych z reklamami.

Brak plików cookies.

Umożliwia wyświetlanie reklam spersonalizowanych.

Brak plików cookies.

Zapisz ustawienia Akceptuj wszystko
Ustawienia ciastek