fbpx
HOME
Piotr Mitzner

Krystiana Robb-Narbutt

Krystiana Robb-Narbutt (1945-2006) była wybitną artystką, graficzką, autorką instalacji, wystawiała swoje prace między innymi w Galerii Pokaz i w Zachęcie. Integralną częścią jej dorobku są teksty literackie – wiersze i proza. Ukażą się one w tym roku w opracowaniu Marty Tomczok i moim w Wydawnictwie Uniwersytetu Śląskiego. Tom zamykać będą refleksje o pisarstwie Krystiany Robb-Narbutt i impresje wspomnieniowe jej przyjaciół. Spośród nich publikujemy szkic Agnieszki Morawińskiej. Podajemy również do druku niepublikowane wiersze artystki.

 

Krystiana Robb-Narbutt

Wiersze

 

***

zatrzasnąłeś się wewnątrz

ja na zewnątrz

samotność wszędzie jest taka sama

 

***

Widziałam ślad po Tobiaszu

pasmo mgły unoszące

się miłośnie nad polem

to daje wiarę w ciągłość

poczucie nieśmiertelności

tego co w koło

i jeszcze coś

– po prostu piękno

 

Michałowi zamiast urodzinowej róży

Moja walka z Jakubem

poszła o anioła

chciałam choć jedno pióro

(jako wstęp do nieba)

próbowałam Jakuba

nakłonić do zwierzeń

o co naprawdę poszło

i co z tą drabiną

czy anioł był prawdziwy

a może fałszywy

i po której stronie

zostało zwycięstwo

 

L. S.

 Podróże z Julią dopiero się zaczęły

morze jest bardziej turkusowe

na plażę prowadzi ścieżka z muszelek i kamyków

słońce – okrągła złota kula

księżyc – odbija srebrne echo

w noc ciemną jak wnętrze owocu

spadają gwiazdy

czy masz jakieś życzenie –

pytasz Julii która była

 

***

Awangardowy artysta

wierzy w świętych obcowanie

proponuje medytacje

powietrza góry wiatru

zapomniał

że ze skały spadł na ziemię

 

***

We śnie

widziałam miejsce po aniele stróżu

zostawił kartkę

z powodu braku wpływu udaję się na ziemię

 

***

Kryjówka kreta

igranie komara

szelest wiatru

wszystko na granicy bytu

a może niebytu

co to za pytanie

 

Piotrowi M.

Poeta pisze do malarza

o tym co czuje

fioletowo-szary

to kolor walki Jakuba z aniołem

kobalt przez błękit do brudnej bieli

dążeniem do nieskończoności

pomarańczowa pręga

śmiercią czy miłością

gdzie malarz schował swoje egzystencjalne niepokoje

pyta

bo on poeta

ukrył je

między wierszami

luty 2004

Krystiana Robb-Narbutt „Sen o czarnej górze”

 

Agnieszka Morawińska

Inne anioły

Kiedy objęłam Krystianę na pożegnanie, po pokazie poświęconego jej filmu w Zachęcie, poczułam, że w środku, pod ubraniami, nie ma nic. Ta pamięć jej niematerialności dotąd mnie prześladuje. Jacek Sempoliński powiadał, że Krystiana jest kobietą jedwabną, ale wielokrotnie przekonywałam się jak mocną materią jest ten jedwab tym bardziej więc przeraziło mnie wrażenie obejmowania powietrza – nie wiedziałam wtedy, że Krystiana jest śmiertelnie chora.

Zaprowadziła mnie do niej, na Saską Kępę Kinga Kawalerowicz, kiedy pracowałam nad wystawą „Artystki polskie”, dla Muzeum Narodowego w Warszawie. To było niedługo po śmierci matki Krystiany, kiedy jej z mnisią cierpliwością i precyzją wykonywane wielkoformatowe rysunki krążyły wokół tematu ziemi, pamięci, ukorzenienia.  Zaprzyjaźniłyśmy się, to znaczy uległam czarowi Krystiany, jej niezwykłej aurze, tworzonemu przez nią otoczeniu i umiejętności prowadzenia rozmowy. Nauczyła mnie, mieszkankę Mokotowa, rodzinnej historii Saskiej Kępy i wprowadziła w krąg problemów jej pokolenia Polaków–Żydów. Tylko ona potrafiła w tak przejmujący i otwarty sposób opowiadać o żydowskim dziedzictwie, o przerwanej tradycji i wysiłkach odszukiwania obyczajów – już nie religii – o  bólu, przemijaniu, o intymnej obecności śmierci.

W jej wierszach, równie delikatnych jak jej rysunki, pojawiają się stałe figury myśli: unoszące się nad ziemią białe motyle, ćmy, skrzydlate anioły. Powietrze jest w ruchu: powiewy, podmuchy, szumy, dźwięk deszczu. Nie ma w tej poezji cywilizacji, są za to żywioły i natura, jej wieczny porządek, czasem przerażający w nieuniknionej powtarzalności, czasem kojący, często zachwycający. W porządku natury mieści się miłość i śmierć: miłość jest sensem istnienia, jest cudem współodczuwania, porozumienia w zachwycie nad życiem, ale śmierć jest tuż:

Sen

to odrobina śmierci

za życia

sam na sam ze sobą

w pustym fotoplastykonie

czekam na słowo koniec

Historia w sposób wyraźny pojawia się w prozie Krystiany. To przesmutne strzępy wspomnień przekazanych przez matkę o babce, o ciotkach, o bliskich, których Krystiana nie poznała, ale nosiła w sobie ich wspomnienie.  Wspomnieniem chorej na cukrzycę ciotki były gablotki ze strzykawką i kostkami cukru. Gablotki – forma wypowiedzi Krystiany miały się tak do jej rysunków, jak proza do poezji. Pod naporem myśli artystka zrezygnowała z niezwykle wyrafinowanych rysunków tworzonych z „farby łez i wody” na rzecz miniinstalacji w kupowanych w IKEI ramkach-gablotkach. Używała tam przedmiotów gotowych po to, by w najprostszych formach zawrzeć pamięć o tragedii umykającej słowom. Tak jak w poezji i w rysunkach unikała przedmiotów, tak w gablotkach oddała im głos i podobnie jak w dwóch wielkich instalacjach: mieszkaniu przy ulicy Królowej Aldony i zaczarowanej chałupce w Skowieszynku – przedmioty znalezione na straganach i odpustach mówią o żałosnej powszechnej tęsknocie do piękna, o adoracji słodyczy.

W dzisiejszym świecie poddanym konsumpcji i konkurencji Krystiana była osobna. Miała bardzo wielu przyjaciół, ale była osobna swoim poczuciem kruchości istnienia, oderwaniem od codzienności, które w sobie tylko właściwy sposób potrafiła godzić z obowiązkiem nie pozostawania obojętnym: delikatna, otoczona aniołami swojej wyobraźni, jedwabna Krystiana była dość twarda, żeby przesiedzieć wiele miesięcy w więzieniu na Rakowieckiej „za działalność wywrotową” w 1968 roku. Po jej śmierci ukazał się wiele mówiący nekrolog: „płacze po Tobie cała ulica Królowej Aldony”, a artyści wszystkich pokoleń ofiarowali swoje prace na aukcję, która zasiliła fundację imienia Krystiany. Mam nadzieję, że ta publikacja przypomni niezwykłą artystkę: malarkę, rysowniczkę, poetkę i roztaczającą wokół siebie czary kobietę.

Warto również przeczytać...
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego
Cenimy państwa prywatność
Ustawienia ciastek
Do poprawnego działania naszej strony niezbędne są niektóre pliki cookies. Zachęcamy również do wyrażenia zgody na użycie plików cookie narzędzi analitycznych. Więcej informacji znajdą państwo w polityce prywatności.
Dostosuj Tylko wymagane Akceptuj wszystko
Ustawienia ciastek
Dostosuj zgody
„Niezbędne” pliki cookie są wymagane dla działania strony. Zgoda na pozostałe kategorie, pomoże nam ulepszać działanie serwisu. Firmy trzecie, np.: Google, również zapisują pliki cookie. Więcej informacji: użycie danych oraz prywatność. Pliki cookie Google dla zalogowanych użytkowników.
Niezbędne pliki cookies są konieczne do prawidłowego działania witryny.
Przechowują dane narzędzi analitycznych, np.: Google Analytics.
Przechowują dane związane z działaniem reklam.
Umożliwia wysyłanie do Google danych użytkownika związanych z reklamami.

Brak plików cookies.

Umożliwia wyświetlanie reklam spersonalizowanych.

Brak plików cookies.

Zapisz ustawienia Akceptuj wszystko
Ustawienia ciastek