fbpx
HOME
Piotr Mitzner

Borys Pasternak „Czytelnik i pisarz”

Nakładem Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego ukazały się „Szkice” Borysa Pasternaka w wyborze i przekładzie Seweryna Pollaka. Precyzyjnie dobrane teksty miały być, w zamierzeniu tłumacza, ekwiwalentem biografii poety. Książka była wielokrotnie wstrzymywana przez cenzurę.
Niniejszą edycję przygotowali: Katarzyna Gędas, Piotr Mitzner i Żaneta Nalewajk. W wydawnictwie Uniwersytetu Warszawskiego ukazać się ma również obszerny wybór listów Pasternaka do różnych osób, w wyborze i przekładzie Seweryna Pollaka.

Ze „Szkiców” publikujemy, za zgodą spadkobierców Borysa Pasternaka, tekst „Czytelnik i pisarz”.

BORYS PASTERNAK

Czytelnik i pisarz

W lutym 1926 roku dowiedziałem się, że wielki niemiecki poeta, mój uwielbiany nauczyciel Reiner Maria Rilke wie o moim istnieniu, a to stało się przyczyną, że napisałem do niego o tym, co mu zawdzięczam. W tym samym mniej więcej czasie trafił do moich rąk Poemat kresu Maryny Cwietajewej, utwór liryczny o niespotykanej głębi i sile, najznakomitszy od czasu Człowieka Majakowskiego i Jesieninowskiego Pugaczowa. Oba te fakty miały tak skoncentrowaną siłę oddziaływania, że bez nich nie doprowadziłbym do końca pracy nad Dziewięćset piątym rokiem.
Obiecałem sobie po ukończeniu Lejtnanta Schmidta spotkanie z niemieckim poetą i przez cały czas pobudzało mnie to i podtrzymywało. Jednakże marzeniu nie sądzone było się spełnić. Rilke zmarł w grudniu tegoż roku, gdy pozostała mi do napisania ostatnia część poematu i bardzo prawdopodobne, że na nastrój jego ostatnich stron wpłynęła właśnie ta śmierć. Największą moją troską stało się wówczas, by opowiedzieć o tym zadziwiającym liryku i o szczególnym świecie, na który, jak u każdego prawdziwego poety, składają się jego utwory. Tymczasem w miarę pisania zamierzony artykuł przemienił mi się w robocie w autobiograficzne urywki o tym, jak kształtowały się moje wyobrażenia o sztuce i w czym mają swe źródło. Dla tej pracy, którą poświęcam jego pamięci, nie wymyśliłem jeszcze tytułu. Jeszcze jej nie skończyłem. Ma ona arkusz albo półtora objętości i ukaże się w jednym z numerów „Zwiezdy” . Poza tym chcę z kolei skończyć Spektorskiego, którego przyrzekłem miesięcznikowi „Krasnaja Now’” .
A teraz o czytelniku. Niczego od niego nie chcę i wiele mu życzę dobrego. Obcy mi jest i nie ma do mnie przystępu wyniosły egoizm, leżący w osnowie pisarskiego zwracania się do „audytorium”. Czytelnik dzięki wrodzonej sobie złotej umiejętności sam zawsze rozumie, co się dzieje w książce z rzeczami, z ludźmi, i z samym autorem. Wbijając mu w głowę nasze zmyślenia o tym, cóżeśmy to zrobili i jak do tego doszli, nie oświecamy go, lecz wyjaławiamy. Poza tym spośród nas jedynie ci, którzy robią bardzo mało i źle, dobrze rozumieją co robią, a to przecież jest podstawą dla pouczeń dość nędzną. Przywołanie do autora poniża czytelnika w sposób niezasłużony. Nasze utwory powinny i mogą być jego osobistymi wydarzeniami serca. Wyprowadzając czytelnika z jego zagadkowego zapomnienia na ubogi świat naszych płytkich samookreśleń, przemieniamy trójwymiarowy świat autora, czytelnika i książki w płaską, nikomu niepotrzebną iluzję. Zapewne lubię bardziej czytelnika niż mogę to wypowiedzieć. Jestem zamknięty w sobie i nietowarzyski podobnie jak on i w przeciwieństwie do pisarzy nie rozumiem na czym korespondencja z nim ma polegać.

Od Redakcji:
Tow. Borys Pasternak, jak to widać z jego odpowiedzi, zajmuje w stosunku do czytelników stanowisko nieco inne od tego, które reprezentuje szereg innych wypowiadających się na ten temat pisarzy. Niemniej Redakcja i jego opinię przedstawia towarzyszom czytelnikom, licząc na to, że myśli te mają prawo do szacunku, są bowiem w pełni szczere. To oczywiście nie pozbawia nas prawa do sądzenia o sprawach poruszonych w uwagach tow. B. Pasternaka inaczej niż on.

Borys Pasternak

tłum. Seweryn Pollak

Pierwodruk: „Czitatiel’ i pisatiel’” 1928 nr 4-5.

Tom szkiców Borysa Pasternaka dostępny jest na stronie wydawnictwa UW. Aby zamówić – kliknij tutaj

Warto również przeczytać...
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego
Cenimy państwa prywatność
Ustawienia ciastek
Do poprawnego działania naszej strony niezbędne są niektóre pliki cookies. Zachęcamy również do wyrażenia zgody na użycie plików cookie narzędzi analitycznych. Więcej informacji znajdą państwo w polityce prywatności.
Dostosuj Tylko wymagane Akceptuj wszystko
Ustawienia ciastek
Dostosuj zgody
„Niezbędne” pliki cookie są wymagane dla działania strony. Zgoda na pozostałe kategorie, pomoże nam ulepszać działanie serwisu. Firmy trzecie, np.: Google, również zapisują pliki cookie. Więcej informacji: użycie danych oraz prywatność. Pliki cookie Google dla zalogowanych użytkowników.
Niezbędne pliki cookies są konieczne do prawidłowego działania witryny.
Przechowują dane narzędzi analitycznych, np.: Google Analytics.
Przechowują dane związane z działaniem reklam.
Umożliwia wysyłanie do Google danych użytkownika związanych z reklamami.

Brak plików cookies.

Umożliwia wyświetlanie reklam spersonalizowanych.

Brak plików cookies.

Zapisz ustawienia Akceptuj wszystko
Ustawienia ciastek