Matka Jarosława Iwaszkiewicza – jak opowiada córka pisarza – tak bardzo lubiła słowiki, „że zawsze starała się umieścić swój pokój tak, żeby gdzieś niedaleko był słowik, którego z przyjemnością słuchała”. Jakby słowik był punktem stałym w przestrzeni, a ludzka siedziba – żartobliwie nazywana „nieruchomością” – zmieniała położenie w zależności od lokalizacji słowika.
Maria, córka pisarza, który rozróżniał gatunki roślin i zwierząt i nie pisał „ptak” czy „drzewo”, ale „kos”, „kukułka”, „sójka”, „wierzba”, wzrastała w Podkowie Leśnej, gdzie ptaków było bez liku. Opowiedziała o nich pod koniec życia w gawędzie, która pod tytułem Ptaki na Stawisku ukazała się w „Zeszytach Literackich” nr 138. Po tej publikacji odebrała mnóstwo telefonów od przyjaciół zachwyconych jej ornitologiczną opowieścią.
Kilka dni po nagraniu pani Maria zadzwoniła do mnie i pełnym energii głosem powiedziała: „Ale nie opowiedziałam jeszcze o słowiku!”. Poszłam więc do niej z dyktafonem i jak poprzednio o ptakach na Stawisku, tak teraz nagrałam gawędę o słowiku. O obyczajach brązowego ptaszka pani Maria wiedziała dużo. Być może więcej niż Mały atlas ptaków, który miała w swojej biblioteczce, w zielonej płóciennej oprawie. O słowiku atlas z naukowym autorytetem powiada: „Cóż to za śpiewak! Nieraz śpiewa w dzień, ale najczęściej i najpiękniej wywodzi trele przed wschodem słońca albo po zapadnięciu zmroku. Kto raz taką pieśń usłyszy, nie zapomni jej nigdy”.
Opowieść Marii Iwaszkiewicz o słowiku była krótka i przejmująca; jako autonomiczny tekst weszła do książki Portrety i rozmowy. Nie będę jej tu przytaczać, bo zrobiła to najlepiej – naznaczając całą historię własną wrażliwością poetycką – Małgorzata Sokorska w wierszu Maria córka Anny i Jarosława z tomu o Iwaszkiewiczowskim tytule Lato 2022:
Słowiki pięknie śpiewają kiedy tracą słuch
Opowiadała Pani Maria
I wtedy łapią je koty
Tak było na Stawisku
Tak było u Ojca na Ukrainie
Opowiada dalej Pani Maria
W bloku na Ursynowie
Sama trochę głucha
Głaszcząc kota
Córka Anny z Lilpopów
Córka Jarosława
Zbiór wierszy Małgorzaty Sokorskiej Lato 2022, z ilustracjami Katarzyny Kalinowskiej, ukazał się nakładem wydawnictwa Austeria w 2024 roku.
AGNIESZKA PAPIESKA
