Portrety i rozmowy Marii Iwaszkiewicz w opracowaniu Agnieszki Papieskiej to drugi tom wspaniałych opowieści o ludziach i miejscach lat minionych – dwudziestolecia międzywojennego, lat okupacji i trzech dekad pracy Marii Iwaszkiewicz w wydawnictwie „Czytelnik”. To kontynuacja wspomnień opublikowanych w 2020 roku w Portretach, opowiedzianych z właściwym Marii Iwaszkiewicz humorem, czasem z nostalgią, gęstej od faktów i ludzi przewijających się najpierw w otoczeniu ojca autorki, Jarosława Iwaszkiewicza, a potem już w jej własnym środowisku. Zaskakujące świadectwo i źródło do historii polskiej literatury i kultury.
Czytam rozmowy Agnieszki Papieskiej z Marią Iwaszkiewicz i zachwycam się, że mówią moim językiem. I bardzo mi żal, że są tylko trzy. Chciałabym więcej i więcej… Rzadko spotyka się tak głębokie, a jednocześnie prawie niewidoczne porozumienie / zrozumienie, na poziomie głębszym niż słowo, gdzieś w okolicach duszy. Skąd Agnieszka Papieska wiedziała o co i jak zapytać, żeby Maria Iwaszkiewicz tak szczerze odpowiadała? Można powiedzieć, że sprawa jest prosta – Maria Iwaszkiewicz była osobą otwartą, towarzyską (sama o sobie tak mówiła), przywykłą z racji bycia córką uznanego pisarza do bycia w centrum uwagi i każdemu odpowiadałaby tak samo… Nieprawda! Spotkały się tutaj dwie osoby, które zrozumiały się ponad słowami.
Podczas uroczystości wręczenia Andrzejowi St. Kowalczykowi Nagrody Wielkiego Redaktora na Festiwalu Języka Polskiego w Szczebrzeszynie (sierpień 2022 r.) dużo mówiono o niedocenianej pracy redaktorów. O ich niezwykłej a często niezauważanej roli w kształtowaniu tekstu najbliższego zamierzeniu autora, a jednocześnie przyjaznego czytelnikowi. Trzeba wielkiej uwagi i skromności, by nawiązać z autorem tekstu porozumienie pozwalające na przygotowanie jego tekstu do publikacji, nie pozbawiając go jednocześnie cech indywidualnych. I z czymś takim mamy do czynienia w przypadku Portretów i rozmów. Wspólne doświadczenie (obie panie pracowały jako redaktorki w „Czytelniku”) w połączeniu z niezwykłymi talentami do słowa, do słuchania / słyszenia innych, uwagi dla ułamkowych nawet fragmentów biografii, do zauważania spraw i zdarzeń poruszających, sprawiły, że powstała niezwykła więź. Więź, dzięki której otrzymaliśmy książkę ciekawą, pełną życia, o wartkiej narracji, przepełnioną faktami (nie weryfikowanymi w formie przypisów, ale to poczytuję za zaletę) i tak niesamowicie szczerą i otwartą, że czytelnik staje się nieskrępowanym uczestnikiem spotkania.
Wracając do talentów – obie rozmówczynie charakteryzuje wspaniały i wcale nieczęsty „talent do przyjaźni”, jak go w jednym ze wspomnień określiła Maria Iwaszkiewicz. Pomimo, że oba tomy ukazały się już po jej śmierci, ta nitka przyjaźni jest żywa i wydaje się być najcenniejszym ogniwem. Gratulacje Agnieszko!
DOROTA FORTUNA
Maria Iwaszkiewicz, „Portrety i rozmowy”. Nagrała, opracowała i przygotowała do druku Agnieszka Papieska. Warszawa, Wydawnictwo Akademickie SEDNO, 2022.
